‘Dit plak sprekt my oan, de stilte, de romte . . . ‘
Het zijn de woorden die Arno Brok uitsprak tijdens de 1e Ayttalezing in Swichum op vrijdag de 13e oktober 2023. Het hadden ook zomaar de woorden van Wigle van Aytta kunnen zijn, in bijvoorbeeld oktober 1523, toen hij als jongeman in de contreien van Swichum, Barrahûs en Leeuwarden ‘omstrúnde’.
Wat een eer was het, om onze Commissaris van de Koning, te mogen ontvangen voor deze lezing in Swichum. Viglius (de verlatijnste naam van Wigle) diende onder Koning Karel de Vijfde en later onder diens opvolger Philips de Tweede. Ons huidige Nederland bestond toen niet, maar Viglius van Aytta is één van de architecten geweest. De 17 Nederlanden van destijds (bestaande uit de huidige Benelux en een deel van Frankrijk), kwamen los van het Duitse Rijk en werden in het vervolg centraal vanuit Brussel bestuurd. Hij werkte dus al voor een soort Europese Unie die 500 jaar later pas officieel zou ontstaan. De Nederlanden werden onafhankelijk en Friesland werd daar een onderdeel van. Uiteindelijk kwam middels de Transactie van Augsburg in 1548, met een handtekening een einde aan de Fryske Frijheid.
Onze Commissaris van de Koning, Arno Brok, weliswaar niet geboren in Friesland, staat bekend om zijn bindend vermogen. In 2017 deed hij als eerste Commissaris zijn installatietoespraak volledig in het Fries, ‘in boppeslach’. In 2019 werd hij door een vooraanstaand vakblad uitgeroepen tot beste bestuurder van de tien voorafgaande jaren. Het zijn andere tijden, Wigle in de 16e eeuw, Arno in onze moderne 21e eeuw, maar beide ‘binne bewakers fan ús kultuer en identiteit’.
Over Friesland zei de Commissaris: ‘de minsken binne oer it generaal beskieden en oprjocht. En Friezen litte je frij. En it lânskip, de natoer, de stilte, de romte . . . ‘
